گوردخمه چیست و چه کاربرد هایی دارد

گوردخمه چیست ؟

در مطلب از سایت تهران فلزیاب قصد داریم در مورد یکی از مکان هایی که دارای گنج و دفینه می باشد صحبت کنیم. شاید تاکنون در مورد گوردخمه شنیده باشید. اگر هم نشنیده اید حتما برایتان سوال است که گوردخمه چیست ؟ برای شناخت کامل گوردخمه در ادامه با ماهمراه باشید تا به طور کامل در مورد آن بحث کنیم. به نوعی آرامگاه و معماری عجیب که در دل کوه ها و صخره های جهت خاکسپاری اجساد افراد استفاده می کردند. البته در به گور دخمه در زبان عامیانه استودان نیزمی گفتند. 

استودان یا گوردخمه :

استودان از لحاظ ساختاری با گوردخمه متفاوت است. این کلمه از ترکیب دو واژه «استو» که به معنی استخوان است و «دان» که نیز معنی جایگاه را می دهد. استودان‌ها در مقایسه با گوردخمه‌ها دارای ظاهر بسیار ساده‌تری بوده و ابعاد کوچکتری نیز دارند و در واقع حفره‌هایی هستند که برای نگهداری استخوان متفویان در داخل صخره‌ها ایجاد می‌شدند. در مقابل گور دخمه‌ها در اصل آرامگاه‌هایی بودند که در دل کوه و صخره کنده می‌شدند و شکل اتاقی دارند که یک یا چند قبر در داخل آن‌ها تعبیه می‌شد. این فضاهای اتاقی شکل گاه جای کافی برای نشستن، قرار دادن اشیاء و برگزاری مراسم داشته‌اند.

انواع گوردخمه ها :

گوردخمه ها با توجه به بازه های زمانی مختلف و فرهنگ های متفاوت دارای سه نوع مختلف بوده که در دوران های قدیم از آن ها استفاده می کردند. البته در مورد قدمت گوردخمه ها نظرات متعددی وجود دارد ولی مدارک تعیین کننده ای وجود ندارد. در حالت کلی گوردخمه‌های ایران را می‌توان از لحاظ قدمت به سه دسته کلی گوردخمه‌های دوره مادها، دوره هخامنشیان و دوره پس از هخامنشیان دسته‌بندی نمود. اما با این وجود گوردخمه ها به زمان اوراتور ها که در اطراف دریاچه وان در ترکیه حکومت می کردند بر می گردد. بنابراین می توان به این نتیجه رسید که گوردخمه ها جزعی از معماری اوراتور ها بوده تا اینکه بخواهد ریشه در فرهنگ ماد ها داشته باشد.

استودان های دوره ماد ها :

گوردخمه های دوران ماد ها نسبت به دیگر گوردخمه ها متفاوت می باشند. این نوع گوردخمه ها را می توان مدل پیشرفته و ارتقاء یافته گوردخمه های اوراتور ها دانست. نمونه هایی که در معماری اوراتور وجود داشته به شکل ساده بوده ولی برخلاف گوردخمه‌های دوره اورارتو، اغلب دارای نقش‌ برجسته و تزئینات معماری مانند ستون و نیم‌ ستون بوده و بر اساس اهمیت فرد دفن شده و همچنین تاریخ ساخت، دارای نمای ورودی متفاوت هستند.

مقبره هایی که در این گوردخمه های قرار می گرفته را نمی توان به شخص خاصی نسبت داد و از طرف دیگر برای اینکه گوردخمه ها مورد دستبرد قرار نگیرند از نحوه تدفین و قرار گیری اشیاء همراه مرده ها اطلاعات زیادی وجود ندارد. این گوردخمه‌ها بر اساس نمای ورودی به‌طور کلی به سه دسته مختلف تقسیم می‌شوند.

• گوردخمه هایی که ورودی آن ها دارای ستون آزاد می باشد.
• گوردخمه هایی که در دو طرف نمای ورودی از ستون های کنده شده در کوه بجای ستون های آزاد استفاده می کردند.
• گوردخمه‌های ساده که فاقد ستون یا نیم‌ستون بوده و عمدتاً در منطقه کردستان یافت شده‌اند.

گوردخمه های دوران هخامنشیان :

این نوع گوردخمه ها با توجه به فرهنگ و آیین هخامنشیان دارای شکل متفاوتی از گوردخمه های ماد ها می باشد. این نوع بیشتر دارای شکل یکسانی بوده و نمای ورودی ان ها به شکل سلیب می باشد. بر قسمت بالایی صلیب شامل یک نقش برجسته ظریف و بخش پایینی آن معمولاً فاقد هر تزئینی بوده‌است. اغلب گوردخمه‌های هخامنشی در نقش رستم و نقش رجب متمرکز هستند.

گوردخمه های پس دوران هخامنشیان :

گوردخمه های پس از هخامنشیان به شکلی که در دوران هخامنشیان یا مادها ساخته می‌شده یافت نشده‌ است. معمولا دخمه‌های عمومی به دو شکل درون خاک و درون سنگ برای رعایای زرتشتی ساخته می‌شده و پس از قراردادن تعداد معینی از اجساد، درب آن‌ها با سنگ و آهک مسدود می‌شده‌است. دلیل این اتفاق این می باشد که بعد از حمله اسکندر به ایران و پیدایش اشکانیان نقش مذهب در جامعه بسیار کمرنگ شده و اطلاعات کافی نیز در مورد مذهب ان ها وجود ندارد و به گونه‌ای که گمان می‌رود آنان مختلف‌ الدین بوده و مردگان خود را به طرق گوناگونی دفن می‌کرده‌اند.